Als overmatig zweten een last wordt

Hoewel zweten of nog transpireren een natuurlijk gegeven is, ervaren heel wat mensen zweten als zeer vervelend. Soms zweten mensen echter meer dan anderen en is er sprake van overmatig zweten. Dit is het geval als men meer zweet dan nodig voor de temperatuur regeling van het lichaam. Dit overmatig zweten, ook wel hyperhidrose genoemd, is een chronische aandoening die de levenskwaliteit van de betrokkene ernstig kan verstoren. Niet alleen kan dit leiden tot emotioneel, sociaal en professioneel ongemak, ook kan dit resulteren in een vorm van psychische en fysieke anders-validiteit. 

Zweten 

Waarom zweten we?  

1. De zweetklieren zorgen ervoor dat ons lichaam een optimale temperatuur behoudt. Wanneer de lichaamstemperatuur te hoog wordt, gaat het lichaam zweten om af te koelen. Zweten doen we allemaal: bv na een intensieve sportbeoefening of als het warm weer is. Dit is een beschermingsmechanisme van ons lichaam.  

2. Zweet zorgt ook voor een zuurbeschermende beschermlaag als verdediging tegen ziekteverwekkers. 

3. Daarnaast zijn er behoorlijk wat mensen die gaan zweten als ze nerveus of gespannen zijn of angst ervaren. 

Soorten zweetklieren 

Zweetklieren kunnen eccrien of apocrien zijn. 

De eccriene klieren zijn aanwezig over het gehele lichaamsoppervlak, maar zijn talrijker op de handpalmen, de voetzolen en de oksels. Deze klieren vormen het thermoregulerende orgaan en scheiden voornamelijk water af. Ze zijn ook betrokken bij de hydratatie van de huid door een lipidelaag op het oppervlak in stand te houden en bij de bescherming ervan door antimicrobiële moleculen te produceren. Bovendien bevat het zweet dat ze aanmaken stoffen die betrokken zijn bij de afweer en ontstekingen. 

De apocriene klieren zijn bevestigd aan een haarzakje en bevinden zich in de oksels, tepelhofjes, de uitwendige gehoorgang en het anogenitale gebied (dit is het gebied van de geslachtsdelen en de aars). Hoewel ze weinig zweet produceren, spelen ze wel een rol bij overmatig zweten. Bovendien liggen ze aan de oorsprong van de samenstelling van het zweet dat ze afscheiden, "de geur van transpiratie" en de verspreiding van feromonen. 

Transpiratiemechanismen 

De afscheiding van zweet door de zweetklieren wordt gereguleerd door het centrale zenuwstelsel. Afhankelijk van de prikkel zijn verschillende delen van het zenuwstelsel betrokken en zweten verschillende delen van het lichaam: 

• Zweten voor thermoregulatie wordt gecontroleerd door de hypothalamus (gebied van de hersenen dat betrokken is bij hormonale regulatie). Het is een beschermingsmechanisme op hoge lichaamstemperatuur (boven 37°C) dat warmteverlies mogelijk maakt. 

• Emotie-gerelateerd zweten (koud zweet) is het resultaat van stimulatie van het frontale gebied van de hersenen. Het is zichtbaar op de handpalmen, de voetzolen en de oksels. 

• Smaakzweten, wat optreedt na inname van gekruid voedsel, is het gevolg van de activering van zenuwuiteinden in het mondslijmvlies. Dit manifesteert zich op het gezicht en de hals. 

Het zweten op zich vormt vaak niet het probleem, het is vooral de geur die mensen het lastig maakt. Op zich is zweet nochtans geurloos. Maar diverse oorzaken kunnen ervoor zorgen dat je zweet gaat ruiken bv als je alcohol hebt gedronken of gekruid voedsel gegeten hebt, kan je zweet ruiken. Daarnaast kan het zijn dat je transpiratievocht in aanraking komt met bepaalde huidbacteriën waardoor er ook een geurtje vrijkomt. Meestal is lichaamsgeur geen probleem en kan basishygiëne heel wat oplossen.  

Wat is overmatig zweten ? 

De zweetklieren, meer bepaald vooral de apocriene zweetklieren, scheiden dan een overmatige hoeveelheid zweet af. Overmatig zweten is het gevolg van overstimulatie van de zweetklieren na een aandoening van het zenuwstelsel.  

Er is weinig bekend over de exacte incidentie van overmatig zweten, aangezien het bij de meeste mensen minstens één keer in hun leven kan optreden. Overmatig zweten treft tussen 0,6% en 1% van de bevolking en de incidentie is hoger bij de bevolking van 25 tot 64 jaar. Het treft mannen en vrouwen in gelijke mate. Vrouwen die het echter als meer invaliderend beschouwen, zullen eerder een behandeling zoeken dan mannen. 

Oorzaken van overmatig zweten 

Het zweten kan primair zijn (van onbekende oorsprong) of secundair worden veroorzaakt door medicijnen, toxines, systemische ziekte (hormonale ziekte, neurologisch of metabool). Het kan ook gegeneraliseerd of gelokaliseerd zijn. 

Primaire hyperhidrose 

Primair zweten of hyperhidrose heeft geen bekende oorsprong, maar soms spelen genetische factoren een rol. Het is gelokaliseerd en treft vaker de oksels dan de handpalmen, de voetzolen, de liesstreek of het gezicht en de hoofdhuid. 

De diagnostische criteria voor primaire hyperhidrose zijn overmatig zweten gedurende ten minste 6 maanden zonder duidelijke reden met ten minste twee van de volgende criteria: 

• Het verstoort de dagelijkse activiteiten; 

• Het is bilateraal aanwezig (links en rechts) en relatief symmetrisch; 

• Frequentie van minimaal één keer per week; 

• Het begint op een leeftijd van minder dan 25 jaar; 

• Afwezigheid van nachtelijk zweten; 

• Familiegeschiedenis 

Secundaire hyperhidrose 

In tegenstelling tot primaire hyperhidrose kan het gegeneraliseerd of gelokaliseerd zijn. 

Gelokaliseerd secundair zweten wordt gekenmerkt door asymmetrie. Het is alleen van pathologische oorsprong: 

• cerebrovasculair accident of  

• na een amputatie. 

• Het syndroom van Frey. Het Frey-syndroom is een complicatie na een chirurgische handeling die zich manifesteert door zeer hevig zweten in het gezicht veroorzaakt door stimulatie van de zweetklieren tijdens een smaakopwekking. 

Gegeneraliseerd zweten is vrij zeldzaam.  

• Het komt echter voor tijdens klassieke stadia in het leven van een vrouw, zoals zwangerschap of menopauze.  

• Het kan zich ook manifesteren bij alcoholisme, bepaalde aandoeningen, hyperthyreoïdie, diabetes, bepaalde vormen van kanker, infecties en neurologische aandoeningen.  

• Medicamenteuze behandelingen kunnen ook gegeneraliseerde hyperhidrose veroorzaken. 

Impact op kwaliteit van leven en complicaties 

Vanwege de impact op het dagelijks leven zijn de gevolgen van overmatig zweten vooral psychologisch en sociaal-professioneel. Overmatig zweten veroorzaakt inderdaad veel ongemakken zoals:  

• plekken op kleding,  

• gebrek aan bewegingsvrijheid,  

•  geuren door de werking van bepaalde bacteriën,  

• zweethanden of zweetvoeten die bepaalde activiteiten bemoeilijken.  

Deze problemen waarmee mensen met hyperhidrose worden geconfronteerd, kunnen in sommige gevallen leiden tot een laag zelfbeeld, asociaal gedrag en gevoelens van vernedering en afwijzing en zelfs depressie. 

Anderzijds kunnen medische complicaties optreden bacteriële infecties, schimmelinfecties of huidaandoeningen … 

Strijd tegen overmatig zweten of de gevolgen ervan? 

Het veranderen van levensstijl kan symptomen van overmatig zweten verminderen en de kwaliteit van leven verbeteren. Patiënten wordt geadviseerd om items die overmatig zweten bevorderen, zoals gekruid voedsel of alcohol, te vermijden. Ook wordt hen aangeraden hun kleding aan te passen (kleding in natuurlijke materialen, zwart of wit bijvoorbeeld om sporen te verminderen) waardoor de sociale impact van de pathologie wordt verminderd. 

Behandelingen voor overmatig zweten 

Er zijn verschillende behandelingsopties. Farmacologische behandelingen voor hyperhidrose omvatten plaatselijke, orale en iontoforetische behandelingen, evenals injecties met botulinumtoxine. Een operatie is ook een mogelijke behandeling. De keuze van de behandeling hangt af van de plaats van het zweten, de intensiteit ervan en de vraag van de patiënt. 

• Aluminiumzouten zijn de belangrijkste moleculen die bij lokale behandelingen worden gebruikt. Ze zitten in anti-transpiranten en worden gebruikt voor gelokaliseerde en matige hyperhidrose. 

• Orale behandelingen zijn gericht op het verminderen van cerebrale hyperstimulatie van zweten en worden gebruikt in het geval van gegeneraliseerd zweten. Vanwege de vele bijwerkingen die ze kunnen veroorzaken en de vele contra-indicaties, zijn ze van beperkt nut. Dit wordt bv gehanteerd bij hyperhidrose gelieerd aan angsttoestanden.  

•  Iontoforese. Voor de behandeling van hyperhidrose wordt een gelijkstroom (15-20 mA) door middel van waterbaden door beide handen, oksels of voeten geleid. Na 5-10 sessies wordt anhidrose (vermindering van de zweetsecretie) verkregen. Deze kan dagen tot zelfs maanden aanhouden. Deze behandeling wordt met regelmatige tussenpauzes herhaald. 

• Botulinetoxine A wordt gebruikt bij het falen van lokale, orale of iontoforetische behandelingen, bij plaatselijk zweten. Botulinetoxine-injecties worden in een rasterpatroon over het gehele oppervlak van de oksels, handpalmen en de handpalmen gedaan om het hele gebied te behandelen. Het toxine werkt door de spieren te verlammen en de productie van zweet door de zweetklieren te blokkeren. Het gebruik van botulinumtoxine is effectief en de werkingsduur, van 4 tot 25 maanden, hangt af van de patiënt en het te behandelen deel. Het is zeer belangrijk dat deze behandeling uitgevoerd wordt door een arts met ervaring terzake. Dit omwille van de toxiciteit van de behandeling. 

• Chirurgische therapie wordt gebruikt als laatste redmiddel en in het geval van ernstig zweten. Het varieert van het verwijderen van zweetklieren tot het blokkeren van de transmissieroute voor signalen van hyperstimulatie van de hersenen. De klieren worden verwijderd door verwijdering van huidweefsel, liposuctie of onderhuidse curettage. 

Copywriter: Ria Plasschaert
Redactie: Inge Bleyweert