Deze blog behandelt onder andere lopende wetenschappelijke onderzoeken rond het relatief nieuwe virus dat we kennen als "het coronavirus" of Covid-19. Tijdens de pandemie tastten veel onderzoekers en wetenschappers in het duister en soms blijkt dat veelbelovende info van één moment maanden later achterhaald, irrelevant of foutief is. Dat is de kunst van gefundeerde wetenschapsbeoefening: onderzoeken, bijstellen waar nodig en nieuwe paden inslaan. We trachten onze blogteksten regelmatig te reviseren, om lezers zo correct mogelijk te informeren. Voor deze blog raadpleegden we info van het Harvard Health Institute (versie april 2021) en overzichtsdocumenten van de National Institutes of Health (versie augustus 2021).
Inleiding: Covid-19 en voedingssupplementen?
2020 was het jaar van corona. Tot in een groot stuk van 2021, werd het dagelijks leven bepaald door de golven en opstoten van het virus. We namen en nemen allerlei preventieve maatregelen om de verspreiding te voorkomen. Zo wassen we onze handen vaker, is handgel een vaste waarde geworden, mondmaskers zijn genormaliseerd en "anderhalve meter afstand" klinkt iedereen ondertussen bekend in de oren. Naast het Covid-19 verhaal, hebben we ook de jaarlijkse griepgolven die door de bevolking stromen. Virussen en bacteriën zijn alom aanwezig, maar waarom wordt de één wel ziek en de ander niet? Vaak wordt er met de vinger gewezen naar vitaminetekorten of ongezonde bloedwaarden. Wat valt hierover te zeggen in verband met Covid-19?
Deze vraag en anderen zijn nog steeds alomtegenwoordig: waarom maakte een Covid-19 besmetting de één doodziek en krijgt de ander slechts te maken met milde symptomen? Wereldwijd onderzoek tijdens en na pieken van de pandemie sloeg verschillende wegen in, op zoek naar mogelijke verklaringen. Een bepaald pad leek te leiden naar bepaalde bloedwaarden van Covid-19 patiënten, onder andere de waardes van vitamine D. Wat blijkt hier ondertussen van aan te zijn? In deze blog trachten we je een beknopt overzicht te geven van bepaalde wetenschappelijke bevindingen en bespreken we de zin en onzin van bepaalde supplementen in verband met Covid-19, en willen we je waarschuwen voor mogelijke gevolgen van onbegeleide en/of ongeïnformeerde zelfmedicatie.
Wie wordt ziek en wat is de oorzaak hiervan?
Onderzoek bestempelt leeftijd of het hebben van een chronische aandoening zoals diabetes type 2 en obesitas als voornaamste risicofactoren bij een besmetting met Covid-19. De sleutel naar het antwoord ligt dus ergens in onze algemene gezondheid. Uiteraard is ons afweersysteem de cruciale factor in dit verhaal. Een chronische aandoening heeft immers een invloed op je afweermechanisme en maakt je kwetsbaar voor infecties en ontstekingen.
Nochtans herstelden vele ‘ouderen’ en obesen vlot, terwijl ook jongeren en volwassenen zonder chronische aandoeningen besmet worden en zwaar ziek zijn. Een studie toonde aan dat in de zwaarst getroffen landen (Italië, Spanje en Zwitserland) de vitamine D waarden, vooral bij ouderen, gemiddeld lager bleken te scoren dan het al lage minimum van 30 mmol/liter. Ook in België is een vitamine D tekort een veel voorkomend probleem, maar liefst 80% van de bevolking scoort te laag tijdens de wintermaanden.
Betekent dit dan dat massaal en globaal vitamine D supplementen slikken de pandemie in de kiem had kunnen smoren, of toekomstige pandemieën kan voorkomen? Zo simpel is het jammer (en voorspelbaar) genoeg niet. In de volgende paragrafen vind je een beknopte neerslag van de huidige stand van zaken (oktober 2021) omtrent Covid-19 en de zin en onzin van bepaalde voedingssupplementen.
Vitamine C, D en Zink: onbeslist of irrelevant
Een onvoorspelbare ziekte
In een complexe en chaotische context als die van Covid-19 kan het zelfs voor getrainde wetenschappers moeilijk zijn om door de bomen het bos nog te zien. Één van corona's meest beangstigende kenmerken was en is de onvoorspelbaarheid. We hebben ondertussen allemaal verrassende verhalen gehoord van gedoodverfde risicopatiënten die amper last hadden van hun besmetting, én van fitte mensen die ogenschijnlijk perfect in orde waren en wél op intensieve belandden. Hoe zit dat? Waarom herstellen sommige mensen wel of niet; wat zien we over het hoofd? Het viel (en valt) op de schouders van de wetenschappers om verklaringen te vinden voor corona's complexe ziektebeeld en -verloop. Ingeslagen paden van onderzoek bleken meer dan eens echter onsuccesvol of onbeslist. Correlatie is geen bewijs van causaliteit, of in gewone mensentaal: het wilt niet zeggen omdat iets aan elkaar gelinkt kan worden dat deze zaken ook een oorzakelijke relatie hebben.
De complexiteit van onderzoek
Zo blijkt dus ook, voorlopig en jammer genoeg, het geval voor voedingsstoffen als vitamine C, D en Zink. Vitamine C heeft onder andere sterke antivirale kwaliteiten en vitamine D is wetenschappelijk bewezen fundamenteel bijdragend aan een gezonde werking van ons algemene immuunsysteem. Zink bezit deze eigenschappen ook en is ook nog eens ontstekingsremmend. Deze vitamines en het mineraal zijn dus erg belangrijk voor de sterkte van onze gezondheid en tekorten hieraan maken ons vatbaarder voor aandoeningen. Wetenschappers hebben op verschillende manieren geprobeerd een werkende formule of verklaring te vinden voor de al dan niet betekenisvolle link tussen deze stoffen en Covid-19, maar in het algemeen blijven de resultaten te gevarieerd en onbeslist. Dit gebrek aan rechtlijnigheid in onderzoeksuitkomsten maakt het erg moeilijk om betekenisvolle uitspraken te doen. Behandeling met deze supplementen, voor of na de besmetting, hielp effectief in sommige studies, maar was zonder effect in andere. Er dient ook een onderscheid gemaakt te worden tussen besmettingspreventie en besmettingsbehandeling, want dit zijn erg verschillende zaken.
Bovendien bestaat er de analysefout die als "omgekeerde causaliteit" beschreven wordt, wat mogelijk het geval was voor de (foutief gebleken) link tussen vitamine D tekorten en coronabesmettingen: geïnfecteerd worden met een virus doet je vitamine D bloedwaardes namelijk dalen. Deze daling, wanneer die resulteert in een vitamine D tekort, kan dan niet geïnterpreteerd worden als de oorzaak van de infectie. De infectie veroorzaakte het tekort, niet andersom. Zo is het ook dat een tekort aan Zink je lichaam meer vatbaar zal maken voor infectieziekten, maar dit geldt voor veel infecties in het algemeen, niet alleen of specifiek voor Covid-19.
Vitamine C kan sporters in extreme omstandigheden extra beschermen tegen het verkoudheidsvirus (alpinisten, skiërs, etc.) en longontstekingspatiënten met een vitamine C tekort hebben wel degelijk baat bij vitamine C supplementen, maar deze vlaggen gaan (voorlopig) niet bewezen op voor Covid-19. Een verenigde groep van meer dan 200 wetenschappers en medische experten riep in een open brief de bevolking op om meer vitamine D in te nemen voor hun immuunsysteem op peil te houden of te krijgen, om zo een Covid-19 besmetting te voorkomen of de symptomen milder te maken. Dit was op basis van veelbelovende studies, maar de studies zijn vaak niet bestendigd of bevestigd genoeg om er een algemene, wetenschappelijk bevestigde causale link uit te kunnen halen. In sommige studies bleek vitamine D toename of inname immers irrelevant. Het is al jaren geweten dat een voldoende hoeveelheid vitamine D een belangrijke rol speelt in je weerstand tegen ziektes, en dus ook Covid-19, maar het is niet dé verlossing brengende factor die corona kan voorkomen of genezen.
"Voor alle zekerheid wat supplementen nemen kan toch geen kwaad?" Jawel!
Het komt erop neer dat je als mens serieus kan lijden onder een tekort aan vitamine C, D of Zink, want deze voedingsstoffen zijn belangrijk voor je gezondheid en bestandheid tegen ziektes. Mensen met een tekort aan deze stoffen hebben dus sowieso baat bij een begeleide en verhoogde inname van deze stoffen voor hun gezondheid in het algemeen. Het is echter niet het geval dat een persoon met een voldoende hoeveelheid van deze stoffen in zijn of haar bloed extra geweerd of beschermd is tegen Covid-19 wanneer ze nog eens extra supplementen innemen, integendeel. Je kan wel degelijk een teveel aan vitamine C, D of Zink of in je bloed hebben, wat allerlei ernstige gezondheidscomplicaties met zich mee kan brengen. Wees dus extra alert voor mogelijke kwakzalverij of dubieuze commerciële advertenties: begin niet op eigen houtje zonder een voorafgaand vastgestelde medische reden vitamine- of mineraalsupplementen te slikken, want je kan jezelf meer kwaad dan goed doen. Je lichaam is een complexe machine, heb hier voldoende ontzag voor en laat je gezondheidsbeslissingen telkens gidsen door deskundig advies.
Probiotica en Omega-3: positieve geluiden
Heeft de wetenschap dan nog geen enkele veelbelovende link kunnen leggen tussen Covid-19 en bepaalde voedingsstoffen? Jawel! We spreken hier over veelbelovend, maar wel degelijk nog lopend onderzoek, dus we kunnen niet al te voorbarig victorie kraaien. Er zijn echter hoopgevende, initiële bevindingen rond probiotica en omega 3.
Omega 3: preventie en herstel?
Een paar grootschalige studies hebben ontdekt dat mensen die zelf aangaven meerdere keren per week omega-3 supplementen te nemen over een periode van minstens 3 maanden ongeveer 12% minder risico zouden lopen op een Covid-19 besmetting. Een andere studie ontdekte dat Covid-19 patiënten die een bepaalde dosis omega 3 supplementen kregen een significant beter herstel hadden dan andere Covid-19 patiënten. Omega 3 vetzuren zijn erg bevorderlijk voor het immuunsysteem en hebben ook ontstekingswerende kwaliteiten. Bepaalde studies kunnen dus statistisch relevante en veelbelovende resultaten voorleggen, waardoor er nu verschillende gecontroleerde onderzoeken en experimentele behandelingen aan de gang zijn om te kijken of de hypotheses kloppen. Definitief kunnen er dus nog geen bevestigde richtlijnen gegeven worden, maar er heerst voorlopig voorzichtige goede hoop.
Probiotica en darmgezondheid: niet te onderschatten
Vergelijkbaar met het verhaal van de omega-3 vetzuren hierboven, vonden wetenschappers dat mensen die rapporteerden op regelmatige en onderhouden basis probiotica supplementen te nemen ongeveer 14% minder risico op besmetting liepen. Probiotica zijn bacteriestammen en -kolonies die in je darmen leven en een goede darmgezondheid is onontbeerlijk voor je weerstand tegen ziektes in het algemeen. Je kunt je darmgezondheid boosten door gezond te eten, te bewegen en daarnaast voeding te geven aan je darmflora (deze voeding voor probiotica heet prebiotica). De veelbelovende onderzoeksresultaten betreffen probiotica en naast de mogelijke verlaging van besmettingsvatbaarheid, vond een andere studie ook dat de symptomen van Covid-19 patiënten die probiotica supplementen toegediend kregen stelselmatig verbeterden én dat deze patiënten minder sterfkans hadden. Net zoals voor omega-3 vetzuren, lopen er momenteel verdere onderzoeken om deze hoopgevende eerste bevindingen verder uit te pluizen.
Wat nu?
Het is belangrijk om te weten dat wetenschap als een praktijk leeft. Wat vandaag veelbelovend lijkt kan morgen keihard worden ontkracht: zo is het nu eenmaal, en maar goed ook. Checken, opnieuw checken en opnieuw herhalen en checken vormt de sleutel tot bestendigde en veilige wetenschappelijke kennis, waarop experten gezondheidsrichtlijnen baseren. Deze kunst kan niet geforceerd worden. Onderneem op eigen houtje niets drastisch. Laat je leiden door deskundig advies en steek absoluut voldoende tijd en energie in je eigen gezondheid: beweeg, slaap voldoende, ga regelmatig de frisse lucht in, eet voedzaam én pleeg vooral geen aanslag op je lichaam door ongecontroleerd en lukraak voedingssupplementen te nemen. Raadpleeg je arts en/of apotheker als je je zorgen maakt over je algemene weerstand, laat misschien een bloedonderzoek doen om te kijken of je tekorten hebt, en volg voor de rest deskundig advies op.
